علت کبودی بدن سالمندان

علت‌های کبودی در سالمندان

تروماهای خفیف

بیشتر کبودی‌ها به برخوردهای ساده برمی‌گردند؛ رفت‌وآمد در محیط‌ خانه، ضربه‌های کوچک هنگام جابه‌جایی در شب یا در حمام، و حتی فشار کش‌های لباس می‌تواند در سالمندان کبودی‌های بیشتری نسبت به افراد جوان ایجاد کند. پوست آتروفیک و رگ‌های شکننده در سالمندی علت این تفاوت‌اند. 

پورپورای پیری (Senile/Actinic Purpura)

این وضعیت بسیار شایع، خوش‌خیم و نتیجه شکنندگی پوستِ آسیب‌دیده از نور است. پلاک‌های ارغوانی نامنظم روی ساعد و پشت دست ظاهر می‌شوند، معمولاً درد ندارند، و ظرف یک تا سه هفته محو می‌شوند. استفاده از کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا موضعی و نیز رقیق‌کننده‌های خون می‌تواند احتمال ابتلا به این حالت را بیشتر کند. پیشگیری با محافظت در برابر آفتاب، مرطوب‌کننده‌ها و پوشش‌های محافظتی ممکن است؛ همچنین کرم‌های موضعی (رتینوئیدها/ویتامین K/آرنیکا) نیز می‌توانند مفید باشند. 

داروها: ضدانعقادها، ضدپلاکت‌ها، NSAIDها و برخی داروهای ضدافسردگی‌ها

ضدانعقادها (وارفارین، DOACها مانند آپیکسابان و ریواروکسابان): این داروها برای پیشگیری از لخته تجویز می‌شوند اما خطر خونریزی و کبودی را افزایش می‌دهند؛ تنظیم دوز و پایش توسط پزشک ضروری است. مصرف همزمانِ NSAIDها خطر خونریزی را به‌طور معنادار افزایش می‌دهد.

ضدپلاکت‌ها (آسپرین، کلوپیدوگرل و…): با مهار تجمع پلاکت، کبودی‌های سطحی را شایع‌تر می‌کنند؛ اغلب خفیف است، اما در صورت خونریزی غیرعادی باید به پزشک اطلاع داد. 

NSAIDها (ایبوپروفن، ناپروکسن و…): علاوه بر تحریک معده، روی عملکرد پلاکت اثر می‌گذارند و همراه با ضدانعقادها خطر خونریزی را دو برابر یا بیشتر می‌کنند.

SSRIها (برخی داروهای ضدافسردگی): با کاهش سروتونین پلاکتی می‌توانند خطر خونریزی مخاطی/کبودی را در افراد مستعد افزایش دهند. 

اختلالات پلاکتی و مغز استخوان

ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت) موجب کبودی آسان، پته‌کی، و خونریزی طولانی می‌شود. در شمارش ۲۰ تا ۵۰ هزار، کبودی و خونریزی‌های خفیف شایع‌اند و زیر ۱۰ هزار خطر خونریزی بی دلیل بالا می‌رود؛ علل آن می‌تواند ایمنی (ITP)، عفونت، دارو، یا بیماری‌های مغز استخوان باشد. 

اختلالات مسیر انعقاد

بیماری فون‌ویلبراند (ارثی یا «اکتسابی» در برخی بیماری‌ها مثل تنگی دریچه آئورت) می‌تواند با کبودی، خونریزی لثه/بینی و خونریزی‌های مخاطی همراه باشد. در سالمندی، فرم اکتسابی به‌خصوص در تنگی آئورت گزارش شده است. تشخیص آن نیازمند مجموعه‌ای از تست‌های اختصاصی است. 

بیماری‌های کبدی و کلیوی

کبد با ساخت فاکتورهای انعقادی و کلیه با نقش در عملکرد پلاکت‌ها بر خونریزی اثر می‌گذارند. سیروز با کبودی/خونریزی آسان همراه است و بیماری مزمن کلیه اختلال عملکرد پلاکتی و طولانی شدن زمان خونریزی را رقم می‌زند. 

کورتیکواستروئیدها و نازکی پوست

مصرف طولانی‌مدت استروئیدها (خوراکی یا موضعی) پوست را نازک و شکننده می‌کند و کبودی‌های با ضربه‌های خیلی خفیف را افزایش می‌دهد. 

کمبودهای تغذیه‌ای (به‌ویژه ویتامین C و K)

ویتامین C برای کلاژن و استحکام عروق ضروری است؛ کمبود آن—ولو خفیف در سالمندان دچار سوءتغذیه—با کبودی و خونریزی لثه همراه است و با اصلاح تغذیه/مکمل بهبود می‌یابد. 

ویتامین K برای ساخت فاکتورهای انعقادی لازم است؛ کمبود (به‌ویژه در سوءجذب یا مصرف طولانی آنتی‌بیوتیک) خطر کبودی/خونریزی را افزایش می‌دهد. توجه: در مصرف‌کنندگان وارفارین، تغییرات ناگهانی دریافت ویتامین K می‌تواند INR را دگرگون کند و باید ثابت و تحت نظر باشد.

تداخل مکمل‌های گیاهی

گینکو، سیر، زردچوبه، بابونه و برخی گیاهان در کنار ضدانعقادها می‌توانند خطر خونریزی را بالا ببرند؛ شواهد درباره برخی مکمل‌ها متناقض است و بهترین کار، گفتگو با پزشک قبل از مصرف است. 

الگوهای «غیرتصادفی» و سوءرفتار با سالمند

کبودی‌های بزرگ (≥۵ سانتی‌متر) یا در نواحی خاص مانند سر و گردن، پشت بدن یا سطح داخلی بازوها باید حساسیت ما را نسبت به احتمال سوءرفتار بالا ببرد. در چنین شرایطی مراقبت بیشتر، گفت‌وگوی حمایتگرانه و—در صورت لزوم—مداخله ضروری است.